Эбээн норуотун чулуу кыыһа Туйаара Колесова
Орто дойду олоҔо бүттүүнэ айылҕалыын ситимнээх. Киһи айылҕа сорҕото буолан, кини дьайыытыттан, күүһүттэн тутуллара кэмэ суох. Хаар-самыыр, тыал-күүс түьүүтүн билгэлэнэн эрэ буолбакка, икки атахтаах туруга хайдаҕынан эмиэ билэр. Бу бүгүҥҥү суруйуубар кини айылҕаттан дьикти идэлээҕин кумааҕыттан хайа баҕарар киһини инники дьылҕатын оргууй аҕайдык кэпсии олорорун уонна Чурапчытааҕы республиканскай спортивнай Интэрнээт- оскуолаҕа(2007-2011 үөрэх дьылыгар) үлэлии сылдьан Интэрнээт-оскуола библиотекатыттан үксүгэр кинигэ, хаһыат вырезкаларын уларсарын Туйаара Колесованы билбэт киһи бука аҕыйах буолуо…(Вера Канаева Таатта суруйуутуттан) күндү ааҕааччым онон сэргээ, аах:
«-Сандал саас кэлбитинэн, Туйаара Васильевна!Саха киһитэ барахсан уһун кыһыны этэҥҥэ туораан, сааскы ылааҥы күн үүммүтүнэн дууһалыын чэпчээн, үөрэн, аны күөҕүнэн симэммит сайын барахсаны кэтэһэр кэммит. Айылҕа уһуктуута тулабытын эрэ уларыппат, кыыллыын-сүөллүүн бары турукпут тупсар кэмэ.
— хоту дойду олохтоохторо буоларбытынан, бука барыбытыгар уһуктуу барар. Биир дьыл кэмин нөҥүөлээн, атын кэм илиитигэр киирэр кэммит. Айылҕа бэйэтинэн дьыл түөрт кэминэн киһини тургутан, тоҥорон-хатаран олоххо сирдиир. Уһун томороон кыһыннаах дойдуга олорор буоламмыт, омуктартан майгыбыт-сигилибит ураты, аспыт амтанныын атын.
— Туйаара Васильевна, эн айылҕалаах киһи буолаҕын. Ол аата ураты, дьикти күүс Эйигин тулалыыр.
— киьи айылҕалыын биир ситимнээх, ол эрээри үөһэттэн туспа күүс эбии бэриллэн,дьону арчылыыр, араҥаччылыыр, суолун ыйан биэрэр алыбы иҥэрэр. Киһи туругунан кини олоҕун кумааҕынан кырыйан биэрэбин.
— ол туохтан, хайдах саҕаламмытай? Төрдүгэр айылҕалаахтар бааллар дуо?
— алыбым хомуһуна киирбитэ дэнэрэ дуу,итинник дьарыктаммытым уонтан тахса сыл буолла. Өссө устудьуоннуу бара иликпинэ этэ. Сылдьан эрэ оһуору ойуулуур идэлэммитим. Оһуордарбын тус-туспа ааттыырым. Харандаас тутуум эрэ кэрэх, бэйэтэ салаллан уруһуйданан барара. Кэнники тургутууну аастым быһыылааҕа, уруһуйдаабакка кыптыыйынан кырыйар буолбут этим. Ол кэмҥэ дьон кырыйтаран кэпсэтэр буолбуттарын, бэйэм да өйдөөбөккө хаалбытым. Төрүттэрбэр айылҕалаах дьон бааллар. Аҕам өттүнэн аата ааттаммат эһэм, ийэбинэн эмиэ бэрт күүстээх айылҕалаах эбэм буолар. Киһи бэйэтэ да билбэтинэн итинник элбэх иччилээх буолар эбит. Өбүгэ тыына, күүһэ утумнанар. Мин саныахпар, бэйэлэрэ тургутан көрөн иҥэрэллэр. Онон утум диэн сүрдээх күүстээх дьайыы. Өбүгэлэрбэр этэҥҥэ сылдьарбытыттан, барыбытын араҥаччылыы сылдьалларыттан махталым муҥура суох. Кинилэр суолбун-ииспин ыйан кэрдэн, дьоммор-сэргэбэр көмөлөһө олордоҕум. Туох эмэ кыһалҕа үөскээтэҕинэ, аттыбар баар буолаллар. Мин кинилэр тыыннарын тута билэбин, онон санаам бөҕөх, көмүскэллээх. Киһи бэйэтэ да дьикти айыллыы. Хас киһи баар — оччо дьылҕа баар. Киьи кыаҕа муҥура суох. Олох үчүгэй, куһаҕан кэмнэрдээх, үүт-тураан олох биир эмэ киһиэхэ тиксэр. Ол олох сокуона. Төһө да ыарахан буоллар, киһи бэйэтэ сырдыкка, олоххо тардыһа сатыахтаах. Ол эрээри улахан тимирииттэн, илиигин уунан тардан, күүс уган таһарыахха сөп. Өбүгэ айылҕата көмөлөс диэн ыйаахтаатаҕа. Хас биирдии ойуум хатыламмат, туспа кэпсээннээх, алгыстаах буолар.
— дьикти дьарыгын бэйэҕэр хайдах дьайарый, илииҥ иминэн кумааҕыны кырыйан таайаргар туругун уларыйар дуо?
— дьайыы, сабыдыал, турук биир өйдөбүллэр. Холобурдаан көрдөххө үчүгэйи дьоҥҥо оҥордоххо, ол дьайыы дьону үөрдэр, атын дьоҥҥо сабыдыаллыыр, бэйэҥ да туругун тупсар, дьон да туруга тупсар. Мин илиим оһуордары таһааран, иилистибити көннөрөр, олохторун суола куһаҕаны тумнан үчүгэйгэ сирдиир, салайар. Кырыйарбар киһини көрбүтүнэн, талбыт саҥаран барбаппын. Бэйэтэ буолуохтааҕын курдук кырыллан тахсар. Маннык түгэннэр аргыыйдык, чуумпутук ааһаллар. Дьоҥҥо туһалыырбыттан үөрэбин. Бу дьарыгым өбүгэм бэлэҕэ диэн ылынабын.
— айылҕа Эйигин киһи олоҕун таайан сүбэлииргэ эрэ анаабакка, уруһуйдуур, иистэнэр дьоҕуру эмиэ иҥэрбит. Хаһааҥҥыттан иистэнэҕин?
— хоту дойду дьахтара айылҕатынан иистэнньэҥ буолар. Барытын бэйэҥ эрэ тиктэххинэ, ыраах айаны тулуйар, буурҕаны туоруур таҥастар баар буолаллар. Таба тириитин таҥастааһын элбэх үлэттэн тахсар, тириини сатаан тигиэххэ наада, ырбаахы тигэр чараас матырыйаал буолбатах. Хотулар сылааьын ааьан, таҥастарбыт быһыылыын, киэргэллиин уратылар. Мааны таҥастарбыт — бэйэтэ ускуустуба. Хоруоҥканан дьүкээбил суһумун өҥнөрүнэн киэргэтэн тиктэххэ, харах халтарыйар кэрэтэ, ону ааһан муус маҥан кырсалаан биэрдэххэ , олус үчүгэй көстүүнү биэрэр. Ииһим умсугутуулаах, бэйэтигэр тардар. Ииспинэн элбэх күрэхтэргэ кыттабын. Ааҕан сиппэт быыстапкаларга, маастар-кылаастарга, эгэлгэ тэрээһиннэргэ сырыттым. Былырыын ыытыллыбыт регионнар икки ардыларынааҕы «Лики наследия»диэн бэстибээлгэ, Саха сирин икки буолан көмүскээбиппит. Хотугу таҥаһы омуктар сэҥээрэллэр, олус интэриэһиргииллэр.
— Эн элбэх оҕолоох дьиэ хаһаайката, тапталлаах ийэ, кэргэн буолаҕын…
— орто длойдуга кыыс буолан кэлбит оҥоһуубунан кыыс, дьахтар, ийэ буолар дьолу билэн кэллим. Аҕабыт Алексей Викторович удьуор табаһыт. Биһиги дьиэ кэргэн өбүгэбит дьарыгын, олохторун тутулун илдьэ сылдьар эбээн ыала буолабыт. Биһиги туундара киэҥ нэлэмэн сирэ баайдаах, чуораан тыаһынан доҕуһуолланан ыраах айаннаах таба кыыллаах, ыраас салгынынан дуоһуйа тыынан олоробут. Үөрэх кэмигэр үөрэххэ, үлэҕэ сынньалаҥ бэрилиннэ эрэ, ыстаадаҕа аҕабытыгар көһөбүт. Элбэх оҕолоох ыал сиэринэн, оҕо үөрэр күлүүтэ, күннээҕи үлэ түбүктээх, таба аһатар, маныыр ыстаадалаах ыалбыт. Оҕолорум бэйэ-бэйэлэригэр көмөлөсүһэн, өйөнсөн улаатан эрэллэр. Бары тус-туспа дьарыктаахтар. Ийэ быьыытынан оҕолорум, эрэллээх кэргэним этэҥҥэ сылдьалларыттан, омукпут тыынын илдьэ сылдьарбытыттан дьахтар, ийэ быһыытынан сэмээр үөрэбин. Инникитин таба иитиитинэн дьарыктаныахтара, өбүгэлэрин, аҕаларын туйаҕын хатарыахтара диэн эрэллээхпин.
— куруук үлэ үөһүгэр сылдьаҕын…
— бу күннэргэ дойду тэбэр сүрэҕэр Москва куоракка ыытылла турар норуоттар икки ардыларынааҕы ХХ «Сокровище Севера-2025″быыстапка-дьаарбаҥка5а «Лучшее произведение национального народного творчества»күрэххэ «Национальный костюм(мех), «Вышивка,меховая мозаика» номинацияларга иккиэннэригэр Лауреат буоллум уонна «Полярный стиль-2025″бэстибээлгэ «За бережное сохранение национальных традиций»диэн анал бирииһи туттум. Бу улахан суолталаах , таһымнаах тэрээһиннэргэ, эбээн омук култууратын, олоҕун-дьаһаҕын, үгэстэрин киэҥ эйгэҕэ көрдөрөн, биһирэнэн, үөрүүм үрдэ суох.»
